Davacı, B... Sokakta bulunan Çakır Apartmanının 1 numaralı dairesinde hissesi oranında iki dükkana malik olup, söz konusu binanın bitişiğinde bulunan 626 ada, 160 parsel sayılı taşınmaza verilen yapı ruhsatı uyarınca yapılan bina nedeniyle yapısal nitelikte zararının meydana geldiğini iddia etmektedir.
Söz konusu zararın tazmini istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
Anayasa'nın 125. maddesinde, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu öngörülmüştür.
3194 Sayılı İmar Kanunu'nun 1. maddesinde; "Bu Kanun, yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.' hükmüne, 21. maddesinde; 'Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26. maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir." hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Kanunun 28. maddesinde ise; "Bu Kanun kapsamındaki mimarlık, mühendislik ve planlama hizmetine ilişkin harita, plan, etüt, proje ve eklerinin düzenlenmesi ve bunların yerine getirilmesinin; uygulamada bulunulacak alanın, yerleşme merkezinin ve yapının sınıfına, özelliğine ve büyüklük derecesine göre, uzmanlık alanlarına uygun olarak 38. maddede belirtilen meslek mensuplarına yaptırılması mecburidir. Müellifler ve uygulamada bulunan meslek mensupları, işlerini bu Kanuna ve ilgili diğer mevzuata uygun olarak gerçekleştirmekten sorumludur. Yapıda inşaat ve tesisat işleri ile kullanılan malzemelerin kamu adına denetimine ilişkin fenni mesuliyet, ruhsat eki etüt ve projelerin gerektirdiği uzmanlığı haiz meslek mensupları tarafından ayrı ayrı üstlenilmek zorundadır. Fenni mesul mimar ve mühendisler uzmanlık alanlarına göre; yapının, tesisatı ve malzemeleri ile birlikte, bu Kanuna, ilgili diğer mevzuata, uygulama imar planına, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere, standartlara ve teknik şartnamelere uygun olarak inşa edilmesini denetlemekle görevlidir." kuralı yer almıştır.
4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanunun amacının, can ve mal güvenliğini teminen, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemek olduğu, 3. maddesinde ise, bu Kanunun uygulanmasında, yapı denetim kuruluşları imar mevzuatı uyarınca öngörülen fenni mesuliyeti ilgili idareye karşı üstleneceği, yapı denetim kuruluşlarının, denetçi mimar ve mühendislerin, proje müelliflerinin, laboratuvar görevlilerinin, yapı müteahhidi ile birlikte yapının ruhsat ve eklerine, fen, sanat ve sağlık kurallarına aykırı, eksik, hatalı ve kusurlu yapılmış olması nedeniyle ortaya çıkan yapı hasarından dolayı yapı sahibi ve ilgili idareye karşı, kusurları oranında sorumlu oldukları kurala bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen Yasa maddeleri uyarınca, yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak konusunda, asli görev ve yetkinin idarede olduğu ve idarenin bu görevlerini yerine getirmesi hususunda gerekli denetim, gözetim, yaptırım uygulama gibi yükümlülüklerinin bulunduğu açık olmakla birlikte, yapı denetimi konusunda yapı denetim kuruluşlarının, denetçi mimar ve mühendislerin, proje müelliflerinin, laboratuvar görevlilerinin ve yapı müteahhidinin, yapının ruhsata aykırı, eksik ve hatalı yapılmasından kaynaklanan hasardan dolayı yapı sahibi ve ilgili idareye karşı, kusurları oranında sorumlu oldukları öngörülmüştür.
Temyize konu ısrar kararında, idarenin, tazminatı, varsa diğer sorumlulara kusurları oranında rücu edebileceği belirtilmekte ise de, Kurulumuzun yerleşik içtihatları uyarınca, yapının ruhsata aykırı, eksik ve hatalı yapılmasından kaynaklanan zarardan yasal sorumluluğu bulunanların, kusurlu bulunmaları halinde kusur oranlarının ayrı ayrı belirlenerek tazminat isteminin değerlendirilmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlıkta, Mahkemece yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin değerlendirilmesinden, dava konusu yapıda ortaya çıkan zararın, söz konusu binanın bitişiğinde bulunan taşınmaza verilen yapı ruhsatı uyarınca yapılan binanın inşaat aşamasından kaynaklandığı hususunda kuşku bulunmamaktadır.
Öte yandan, davacı ve diğer kat malikleri tarafından binada hasarlar meydana gelmeye başladıktan sonra Asliye Hukuk ve Sulh Hukuk Mahkemelerinde zarara ilişkin tespitler yaptırıldığı, yapı sahibi, müteahhit ve yapı denetim firmasına karşı Asliye Hukuk Mahkemesinde zararın tazmini için dava açıldığı görülmüştür.
Bu durumda, olayın meydana gelmesinden sonra davacı ve diğer kat malikleri tarafından yaptırılan tespitler sonucu alınan raporlar ve aynı maddi olay nedeniyle asliye hukuk mahkemesinde açılan tazminat davası da göz önünde bulundurularak, yapı denetim firması, yapı sahibi, müteahhit ve davalı Belediye Başkanlığı'nın kusurlu olup olmadığının, kusurlu bulunmaları halinde kusur oranlarının ayrı ayrı belirlenerek tazminat isteminin esası hakkında yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir (Danıştay İDDGK. 21.2.2019, 1978/740).
Dava, 8 Ocak 2016 tarih 29607 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin" 1. Maddesindeki "veya bu Yönetmelikle sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat alanına kadar olan yapılarda kontrol elemanı yerine yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker ve teknisyenleri;' ibareleri ile 2. Maddesinde yer alan "Aynı yönetmeliğin 15. maddesinin fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. ( 4 ) Yardımcı Kontrol elemanı: Yardımcı kontrol elemanı, her yıl Bakanlık tarafından yayımlanan Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Tebliğe göre 3b ( dahil ) grubuna kadar olan ve inşaat alanı 15.000 m2'yi geçmeyen bir yapının denetimi üstlenildiğinde, yapı denetim kuruluşunda kontrol elemanı yerine görevlendirilir. Yardımcı kontrol elemanı, denetçi mimar ve denetçi mühendislerin sevk ve idaresi altında görev yapar. Görevlendirildiği yapılarda denetçi mimar ve denetçi mühendisler ile birlikte müteselsilen sorumludur. Denetim yetkisi sınırları, inşaat alanı itibarı ile aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Teknik Öğretmen ( inşaat, makine, elektrik ) 15.000 m2 ye kadar, Tekniker ( İnşaat, makine, elektrik, yapı denetimi ) 10.000 m2 te kadar, Teknisyen ( inşaat, makine, elektrik ) 5.000 m2 ye kadar." kuralın iptali ve öncelikle yürütülmesinin durdurulması istemiyle açılmıştır.
4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 1. maddesinde, Kanunun amacının; can ve mal güvenliğini teminen, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine dair usul ve esasları düzenlemek olduğu belirtilmiştir.
Aynı Kanunun 2. maddesi ise "Bu Kanun kapsamına giren her türlü yapı; bakanlıktan aldığı izin belgesi ile çalışan ve münhasıran yapı denetimi ile uğraşan tüzel kişiliğe sahip yapı denetim kuruluşlarının denetimine tabidir. Yapı denetim hizmeti; yapı denetim kuruluşu ile yapı sahibi veya vekili arasında akdedilen hizmet sözleşmesi hükümlerine göre yürütülür. Yapı sahibi, yapını işi için anlaşma yaptığı yapı müteahhidini vekil tayin edemez.
Yapı denetim kuruluşlarının nama yazılı ödenmiş sermayelerinin tamamının, mimar veya mühendislere ait olması zorunludur. Yapı denetim kuruluşları; denetçi mimar ve mühendisler ile yardımcı kontrol elemanları istihdam eder.
Yapı denetim kuruluşları aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür;
a- ) Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek, ilgili idareler dışında başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulmadan, ilgili idareye uygunluk görüşünü bildirmek.
b- ) Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, yapı ruhsatının ilgili bölümünü imzalamak, bu yapıya dair bilgileri yapı ruhsatı düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek,
c- ) Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek.
ç ) Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak.
d- ) Yapılan tüm denetim hizmetlerine dair belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın teknik şartname ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri takdirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi ve/veya ticaret müdürlüklerine bildirmek.
e- ) İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek.
f- ) Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek." hükmünü amirdir.
Yukarıda anılan Kanunun uygulanması amacıyla çıkarılan ve 05.02.2008 tarihli, 26778 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinin 3. Maddesinde tanımlara yer verilmiş ve "Kontrol Elemanı: Yapım işinin denetlenmesi hizmetlerini bizzat yapıda ve şantiye sahasında, denetçi mimar ve mühendislerin sevk ve idaresi altında; gerektiğinde onlara danışarak yapmak ile görevli mimar ve mühendisler/" olarak tanımlanmıştır. Yine Yönetmeliğin teknik personelin denetim yetkisi başlıklı 15. Maddesinde kontrol elemanının inşaat alanı itibariyle denetim alanı inşaat mühendisi ve mimar için 30.000 m2, makine mühendisi için 60.000 m2, elektrik mühendisi için 120 m2 olarak belirlenmiştir. 8 Ocak 2016 tarih 29607 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ile Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğin 3. Maddesinde tanımlar bölümünde "Yardımcı Kontrol Elemanı: Denetçi mimar ve mühendislerin sevk ve idaresi altında kontrol elemanı ile birlikte veya bu Yönetmelikle sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat alanına kadar olan yapılarda kontrol elemanı yerine yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker ve teknisyenleri ifade eder" olarak düzenlenmiş. Yine Yönetmeliğin teknik personelin denetim yetkisi başlıklı 15. Maddesinde yardımcı kontrol elemanın inşaat alanı itibari i!e denetim alanı " teknik öğretmen ( İnşaai, makine, elektrik ) 15.000 m2, tekniker ( inşaat, makine, elektrik, yapı denetimi ) 10.000m2, teknisyen ( inşaat, makine, elektrik ) 5000m2 olarak düzenlenmiştir.
4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun genel gerekçesinde 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 tarihlerinde yaşanan depremler sonrasında meydana gelen can ve mal kayıplarının, denetimsiz yerleşme ve yapılaşmaların yol açabilecekleri zararları bütün açıklığı ile gözler önüne serdiği, ülkemizde yerleşme, ve yapılaşmalara, 3194 Sayılı İmar Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümleri ile getirilen denetime ilgili idarelerce uyulmadığı, yapılan araştırmalarda, proje denetimi aşamasında dahi projelerin % 9'unda tasarım, hesap ve çizim hataları olduğu, uygulamanın ise hiç denetlenmediği ve şantiyelerin % 90'nmda yönetmelik ve standartlara aykırı beton döküldüğü ve beton mukavemet değerlerinin projesinde öngörülenden ortalama olarak % 40 daha az olduğunun tespit edildiği, bu araştırmalar ve yaşanan son depremlerin, 3194 Sayılı Kanunda yapım işlerinde rol alan teknik uygulama sorumlusunun ( fenni mesul ); yapı projelerini ve uygulamalarını denetlemekle., sorumlu olan belediyeler ve valiliklerin; uygulamayı hiç denetleyemediklerini ortaya koyduğunu, ülkemizdeki yapı denetim sistemi ve yapım aşamasında görev alan, fenni mesullerin sorumluluklarını yeniden düzenlemek ve kağıt üzerinde denetlenmiş gibi görülen, ancak hemen hemen hiç denetlenmeyen yapıların teknik uygulama sorumlusu fenni mesullere verilecek cezalar ile ilgili yeni bir kanuni düzenleme getirmek zorunluluğu olduğu belirtilmiştir,
Sağlam yapılar yapılarak muhtemel afetlerde can ve mal güvenliğini sağlamak, yapıların, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına ve standartlara uygun, kaliteli yapılması için denetimine dair usu! ve esasları düzenlemek amacıyla çıkarılan Yapı Denetimi Hakkında Kanunun genel gerekçesinde belirtilen hususlar göz önünde bulundurulduğunda, yapı denetimi görevinin en etkin bir biçimde yerin estirilmesi için denetim elemanlarının sorumluluğundaki alanın makul ve bilimsel ölçütlere göre belirlenmesi gerektiği açıktır.
Dava konusu yönetmelik değişikliği ile teknik öğretmenlere 15.000 m2, teknikerlere 10.000m2, teknisyenlere 5.000 m2 alanı kontrol mühendisi gibi denetleme yetkisi getirilmiştir. Mühendislik ve mimarlık lisans eğitimine tabi mesleklerdir, teknikerlik ve teknisyenlik ise önlisans eğitimine tabidir, Mühendis ve mimarlara verilen asıl görev ve yetkinin değişiklik ile tekniker, teknisyen ve teknik öğretmenler ile paylaştırılması kamu adına vatandaşın can ve mal güvenliğini temin edecek yapı denetiminin işlevsizleşmesine, uzmanlık ayrımına aykırılığa neden olacaktır, Ayrıca 5.000 m2 den 15.000 m2 ye kadar büyük bir alanın denetim yetkisi makul ve bilimsel ölçütlere göre belirlenmelidir.
Her ne kadar Danıştay Altıncı Dairesi'nin 2.05.2015 tarihli, E:2011/7501, K.-2015/3383 Sayılı kararın gereklerine uygun bir şekilde düzenleme yapıldığı savunulmakta ise de söz konusu karar da yönetmelikte tanımlanan ve görev alanı ifade edilen yardımcı kontrol elemanının yapı denetim faaliyetlerine "kontrol elemanı ile birlikte" tanımlaması içerdiği ve bu tanımlamanın yapılan düzenleme ile çeliştiği gerekçesiyle iptaline karar verilmiş, söz konusu düzenlemenin içeriği hakkında bir değerlendirme yapılmamıştır. Bu itibarla davaya konu yönetmelik değişikliğinde hukuka ve kamu yararına uyarlılık görülmemiştir (Danıştay 6. Dairesi, 17.1.2017, 2016/3182).
4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanunun amacının can ve mal güvenliğini teminen, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemek olduğu belirtilmiş ve yapı denetim kuruluşu, Bakanlıktan aldığı izin belgesi ile münhasıran yapı denetimi görevini yapan, ortaklarının tamamı mimar ve mühendislerden oluşan tüzel kişi olarak tanımlanmıştır. Yasanın, yapı denetim kuruluşları ve görevlerini düzenleyen 2. maddesinin 4. fıkrasında Yapı denetim kuruluşları aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür: a ) Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek, ilgili idareler dışında bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulmadan, ilgili idareye uygunluk görüşünü bildirmek. b ) Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, yapı ruhsatının ilgili bölümünü imzalamak, bu yapıya ilişkin bilgileri yapı ruhsatı düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek. c ) Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek. d ) Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak. e ) Yapılan tüm denetim hizmetlerine ilişkin belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın teknik şartname ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri takdirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi ve/veya ticaret müdürlüklerine bildirmek. f ) İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek. g ) Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek. h ) Yapının ruhsat eki projelerine uygun olarak kısmen veya tamamen bitirildiğine dair ilgili idareye rapor vermek. ı ) Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, şartname ve standartlara uygun olarak laboratuarlarda yaptırmak. hükmü yer almıştır. Dava konusu edilen yönetmeliğin yapı denetim kuruluşunun yapım sahasında görev ve sorumluluklarını belirleyen 5. maddesi ( b ) bendinde ise; Bünyesinde konu ile ilgili teknik eleman bulunmayan hallerde, hizmet satın almak suretiyle teknik eleman görevlendirerek, arsanın köşe noktalarının ilgili idare nezaretinde tespit ettirilmesini ve yapının, vaziyet planına uygun biçimde arsaya aplike edilmesini sağlar. hükmü yer almıştır. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Serbest Mühendislik Müşavirlik Büroları Tescil Yönetmeliği'nin 5. maddesinde ise, her türlü mühendislik projelerinin araziye uygulaması işlerinin harita ve kadastro mühendislerince yapılabileceği hükme bağlanmıştır. Uyuşmazlık konusu Yönetmelik hükmünde, yapının arsaya aplike edilmesinde teknik eleman görevlendirileceği belirtilmiş olup, söz konusu teknik elemandan anlaşılması gerekenin yukarıda yer alan mevzuat hükümleri uyarınca harita ve kadastro mühendisleri olduğu açıktır. Bu durumda, yapının arsaya aplike edilmesi görevi harita ve kadastro mühendislerine ait olduğundan, aksi yönde bir düzenlemeye yer vermeyen yönetmelik hükmünde hukuka aykırılık bulunmamaktadır (Danıştay 6. Dairesi, 28.6.2010, 3363/6802).
