Basit tamir ve tadiller ile korkuluk, pergole ve benzerlerinin yapımı ile bölme duvarı, bahçe duvarı, duvar kaplamaları, baca, saçak ve benzeri elamanların tamirleri ruhsata tabi değildir. Bunlardan iskele kurmayı gerektirenler için Belediyeye yazılı müracaat edilmesi zorunludur. 3194 Sayılı İmar Kanununun "Tanımlar" başlıklı 5. maddesinde; "Yapı; karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir." hükmüne yer verilmiş, yine aynı Kanunun "Yapı Ruhsatiyesi" başlıklı 21. maddesinde; "Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26. maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden ... yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir. Ruhsat alınmış yapılarda herhangi bir değişiklik yapılması da yeniden ruhsat alınmasına bağlıdır. Bu durumda; bağımsız bölümlerin brüt alanı artmıyorsa ve nitelik değişmiyorsa ruhsat, hiçbir vergi, resim ve harca tabi olmaz. Ancak; derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk, dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması ve yönetmeliğe uygun olarak mahallin hususiyetine göre belediyelerce hazırlanacak imar yönetmeliklerinde belirtilecek taşıyıcı unsuru etkilemeyen diğer tadilatlar ve tamiratlar ruhsata tabi değildir..." hükmüne yer verilmiştir. Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği' nin 63. maddesinde de; "Basit tamir ve tadiller ile korkuluk, pergole ve benzerlerinin yapımı ile bölme duvarı, bahçe duvarı, duvar kaplamaları, baca, saçak ve benzeri elamanların tamirleri ruhsata tabi değildir. Bunlardan iskele kurmayı gerektirenler için Belediyeye yazılı müracaat edilmesi zorunludur. Bu kapsamda kalmakla birlikte binanın ısı yalıtımını etkileyen işlemler yapılamaz." şeklindeki düzenlemeye yer verilmiştir. Demek ki PERGOLE dediğiniz yapının “İmar Kanununda ve Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin 63. maddesinde belirtilen pergole imalatı niteliğinde olması halinde ruhsata tabi olmayacak, aksi halde ruhsat alınması zorunlu olacaktır. Yeniden vurgulayalım: 3194 Sayılı İmar Kanunu'nda pergoleye yönelik olarak açık bir tanım yapılmamış ise de, Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin 63. maddesinde, pergole ve benzerlerinin ruhsata tabi olmadığı düzenlenmiştir. Ancak; pergolenin anılan düzenlemeler uyarınca ruhsata tabi olup olmadığının kabul edilebilmesi için genel olarak İmar Kanunu'nda düzenlenen yapı tanımı kapsamında inşa edilmemiş olması, dolayısıyla kapalı alan oluşturmayacak şekilde, güneş ve yağmurdan korunma amacına yönelik olarak ve taşıyıcı unsuru etkilemeyecek nitelikte yapılmış olması gerekmektedir. Bu durumda; pergolenin, esaslı onarım ve değişiklik sonucunu doğuran ve bina görünümüne etki eden nitelikte olup olmadığı, kapalı alan oluşturup oluşturmadığı, bağımsız bölüm kazanımına yol açıp açmadığı, binanın statik durumunu etkileyip etkilemediği ve niteliği saptanmak suretiyle ruhsat gerektirip gerektirmediği hususlarını açıklığa kavuşturmak gerekir.
Pergola ve sundurmanın niteliği, yapıldığı yere veya yapan kişinin ihtiyaçlarına bağlı olarak değişiklikler gösterebilir. Esas olan yönetmelikte aranan şartları taşımasıdır.
Danıştay açık çatı terasında sadece önü ve sağ tarafı açık olan pergolenin etrafının açık olma niteliğini etkilemediğine hükmetmiştir. Yani kapalı alan oluşturmadığı sürece pergolanın üç tarafının da açık olması şart değildir. Söz konusu kararda, pergolenin, bilirkişi raporunda çatı eğimi yüksekliği ve çatı şeklinin değişmesi sebebiyle bina görünümüne tesir eden ve kullanım amacını değiştirdiği belirtilmesine rağmen ruhsat gerektirmediğine karar verilmiştir.
Pergola ve sundurmanın ruhsata tabi olup olmadığını belirlerken, hangi malzemeden, hangi ebatlarda ve ne şekilde imal edildiği hususlarına ek olarak nerede yapıldığı da önem arz etmektedir. Pergola ve sundurmanın sitede ortak kullanım alanını, bahçe ve çekme mesafelerini işgal edip etmediği ruhsat konusunda belirleyici olabilmektedir.
Yargı kararlarında site içerisinde yapılan pergola ve sundurma imalatı ile ilgili olarak ikili bir ayrıma gidilmektedir. Çok katlı bloklardan oluşan sitelerdeki herkesin kullanımına açık olan ortak alanlarda yapılan pergola ve sundurmaların ruhsat gerektirdiği, bununla beraber Kat Mülkiyeti Kanunundaki prosedürlerin de işletilmesi gerektiği yönündeki kararlar istikrar kazanmıştır.
Bir pergola ve sundurmanın ruhsata tabi olup olmadığını değerlendirirken somut olayın özelliğine göre inceleme yapmak gerekmektedir.
Yapının yapılaşma yasağı bulunan sit alanı gibi bir alanda ya da siteye ait ortak alanda bulunması gibi özel bir durum bulunmaması halinde, ruhsata tabi olmayan bir pergola/sundurmanın taşıması gereken nitelikler hakkında yargıda bir görüş birliği mevcuttur.
Genel olarak İmar Kanunu’nda düzenlenen yapı tanımı kapsamında inşa edilmemiş olması, kapalı alan oluşturmaması, etrafı açık, gölgelik amacına yönelik olması, bina cephesini değiştirmeyecek şekilde, hafif yapı malzemeleri ile yapılmış olması, Taşıyıcı sisteme zarar vermeyecek malzemeden yapılması, taşıyıcı sisteme zarar vermeyecek şekilde monte edilmesi, güneş ve yağmurdan korunma amacıyla yapılması ve bu amacı aşacak nitelikte olmaması gerekmektedir.
Pergola ve Sundurma Yapılar İmar Kirliliği Suçu Kapsamında mı? Pergola ve sundurma yapıların ruhsatsız imalatlarında kapalı alan oluşturulmaması, bir başka deyişle ve imar mevzuatındaki tanımıyla bu yapıların bina inşaatı özelliği taşımaması durumunda imar kirliliği suçu oluşmaz. Ancak bu tarz yapıların bina inşaatı niteliğinde olup olmadığı konusunu belirleyen birçok ölçüt bulunmakta ve bu hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde ilgili yapılar bina inşaatı faaliyetinin bir parçası olarak kabul edilecek ve imar kirliliği suçu oluşacaktır.Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin “Yapı Ruhsatı Gerektirmeyen İnşai Faaliyetler” başlığı altında, “(…) basit tamir ve tadiller, balkonlarda yapılan açılır kapanır katlanır cam panel uygulamaları, korkuluk, pergola, çardak/kameriye ve benzerlerinin yapımı (…)” hükmüne yer verilmiştir. Bahçede, bina cephelerini değiştirmemek kaydıyla terasta, hafif yapı malzemelerinden dikme ve sık kirişleme ile yapılan ve üzerine yeşil bitki örtüsü sardırılabilen, etrafı açık, yapı ruhsatı olmaksızın inşa edilebilen yapılara verilen isimdir.
Ortak yer olan dış duvara pergole monte edilmesi, bütün kat maliklerinin buna rıza göstermiş olmasına bağlıdır (Y.18.HD.,6.11.2000 2000/10561 E., 2000/11780 Κ.)
Mimari projede veranda ve pergolenin mevcut olup olmadığı, mevcutsa veranda ve pergolenin projeye uygun olarak inşa edilip edilmediği saptanmalıdır (18.HD. 12.9.2000, 7576/8526)
Projede yer almayan pergolenin kaldırılmasına karar verilmelidir(18.HD.23.6.2000, 6830/7726)
Kat Mülkiyeti Kanununun uygulanması açısından, bütün kat maliklerinin rızası bulunması koşuluyla ve imar mevzuatının öngördüğü önlem ve yaptırımlar ilgili belediyeye ait olmak üzere, projeye aykırı ilave ve tesisler (pergole) yapılması mümkündür. (18.HD.1.11.1999, 11124/13553)
2489. Projede olmamasına rağmen, açık balkona sabit tesis niteliğinde ve anayapının dış görünüşünü değiştirecek biçimde ahşap ve üzeri kiremitli pergole yapılması tüm kat maliklerinin rızasına bağlıdır (18.HD.11.10.1999, 9794/11921)
Yapı ruhsatı gerekmeyen inşai faaliyetler:
MADDE 59 – (1) Basit tamir ve tadiller, balkonlarda yapılan açılır kapanır katlanır cam panel uygulamaları, korkuluk, pergola, çardak/kameriye ve benzerlerinin yapımı ile bölme duvar, bahçe duvarı, duvar kaplamaları, baca, saçak, çatı ve benzeri elemanların tamiri ve pencere değişimi ruhsata tabi değildir.
(2) Taşıyıcı sistemi etkilememek ve 634 sayılı Kanun uyarınca muvafakat alınmak kaydıyla; binalarda enerji kimlik belgesi sınıfı en az "C" olacak şekilde mesleki yeterlilik sertifikalı uygulayıcılar tarafından yapılacak ısı yalıtımı uygulamaları ile binanın kendi ihtiyacı için yapılacak güneş kaynaklı yenilenebilir enerji sistemleri ruhsata tabi değildir. Bunlara ait uygulama projelerinin hazırlanması ve fenni mesuliyetin üstlenildiğine dair taahhütname ile birlikte ilgili idareye sunulması, binanın projesindeki mimari görünüşlere bağlı kalınması ve idaresinden izin alınması zorunludur.
(3) Yapı ruhsatı başvurusu yapılan bir parselde, mimari projenin ilgili idaresince onaylanmasını müteakip, fenni mesul ve iş güvenliği sorumluluğunun üstlenilmesi, uygulamaların şantiye şefi tarafından yürütülmesi, yapı sahibi ve müteahhidi tarafından yapı ruhsatı alınmadan yapının inşasına başlamayacağına dair noter taahhütnamesi verilmesi kaydıyla, ruhsatı veren idarenin uygun görüşü ile kazı izni verilebilir. Bu iznin verilebilmesi için sorumluluğun üstlenildiğine dair hususun da fenni mesul ve şantiye şefi taahhütname ve sözleşmelerinde yer alması zorunludur. Ancak, kazı sahasında kazık, palplanş, istinat duvarı ve benzeri uygulamaların olması durumunda, bu yapıların projelerinin onaylanması ve ruhsatlandırılması zorunludur.
Ruhsatsız olarak yapılan "Pergole"nin 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 32. maddesine göre yıktırılmasına karar verilebilir mi?
Kapalı alan oluşturmayacak şekilde etrafı bütünüyle açık olarak güneş ve yağmurdan korunmak amacıyla yapılan ve taşıyıcı unsuru etkilemeyen pergole, 3194 sayılı İK'nun 5. maddesinde yer alan yapı tanımı kapsamında değildir ve bu nedenle de yapı ruhsatına Tâbi değildir. Böyle olunca da, pergolenin ruhsatsız yapıldığı nedeniyle İK'nun 32. maddesine göre yıktırılması mümkün değildir. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 17.10.2008,400/1801).
Onaylı mimari projede pergola yoksa; fikir ve sanat eserleri kanunu dayalı olarak mimar pergolanın kaldırılmasını isteyebilir.
