Kocaeli İli, … İlçesi, …. Mahallesi, 81 pafta… ada, 68 Sayılı parsel üzerinde bulunan gecekondu için 2981 Sayılı Kanun kapsamında 400 m² alan için davacı adına 09/08/1984 tarihinde tapu tahsis belgesi düzenlenmiştir. Tapu tahsis belgesinin düzenlendiği tarihte davacı Gebze İlçesi, … Mahallesinde tarla vasfında, 49 ada, 5 parsel sayılı taşınmazda 27/01/1977 tarihinden itibaren hisseli malik olarak yer almaktadır. Davaya konu taşınmazın bulunduğu alanda 1995 tarihinde yapılan imar uygulaması sonrasında tapu tahsis belgesine konu taşınmaz, 528 m² yüzölçümlü 3119 ada 6 numaralı parselde kalmıştır. Söz konusu parselin Gebze Belediyesi adına tescil edildiğinden bahisle tapunun iptali ve tapu tahsis belgesi gereğince 400 m² lik kısmının davacı adına tescili istemiyle açılan davanın neticesinde Gebze 5. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 23/02/2015 tarih ve E:2013/110, 2015/72 Sayılı kararı ile görev ret kararı verilmesi üzerine bakılan dava açılmıştır.
2981 Sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler Hakkındaki Kanunun 9/b maddesinde; "b ) Hazine, belediye, il özel idarelerine ait veya Vakıflar Genel Müdürlüğünün idare ettiği arsa veya arazileri üzerine yapılmış gecekondular ( a ) fıkrasındaki hükümlere tabi olup, arsa bedeli ilgili kuruluşa peşin veya en geç 4 yıl içinde oniki eşit taksitle, bu Kanun hükümlerince çıkarılacak Yönetmelikte belirtilen esaslara göre ödenir..." hükmüne, 10. maddesinde; "a ) Bu Kanun hükümlerine göre hazine, belediye, il özel idaresine ait veya Vakıflar Genel Müdürlüğünün idare ettiği arsa veya araziler üzerinde, gecekondu sahiplerince yapılmış yapılar, 12. madde hükümlerine göre tespit ettirildikten sonra, kayıt maliki kamu kuruluşunca bu yer hak sahibine tahsis edilir ve bu tahsisin yapıldığı tapu sicilinin beyanlar hanesinde gösterilerek ilgilisine "Tapu Tahsis Belgesi" verilir. Tapu tahsis belgesi, ıslah imar planı veya kadastro planları yapıldıktan sonra hak sahiplerine verilecek tapuya esas teşkil eder...Hak sahibi olmadığı halde tapu verilen kişilerin tapuları resen iptal edilir." hükmüne, 13/a maddesinde; "Bu Kanun gereğince arsa tahsis edilecek kimselerin; kendisinin veya eşinin veya reşit olmayan çocuğunun oturduğu belediye ve mücavir alan sınırı içinde ev yapmaya müsait arsaya veya bir eve veya apartmanın bağımsız bir bölümüne veya bir bölümü iş yeri olarak kullanılan bir yapıya sahip bulunmaması gerekir." hükmüne, 13. maddesinin ( d ) bendinde ise; "Daha önce gecekonduları yıkılanlar bu Kanunun uygulanmasında hiçbir hak talep edemezler." hükmüne yer verilmektedir.
3290 Sayılı Kanun İle Bazı Maddeleri Değiştirilen Ve Bazı Maddeler Eklenen 2981 Sayılı Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik'in 25. maddesinde; "Islah imar planı hazırlanıp onaylandıktan ve Kanunun 10. madde ( c ) bendi gereğince, kesin parselasyon durumu belirlenip tapuya tescil edildikten sonra, durum, belediye veya valilikçe gecekondu sahiplerine duyurulur. Gecekondu sahibi tapu tahsis belgesi ile birlikte, arsa tahsis eden kuruluşa müracaat ederek satın alma işlemini sonuçlandırır ve tapu idaresinden tapusunu alır..." hükmüne yer verilmiştir.
2981 Sayılı Kanun'un gerekçesinde, Kanunun amacı, ekonomik ve sosyal nedenlerle birer çekim merkezi haline gelen kentlere akın eden vatandaşların mutlak olan barınak ihtiyaçlarının giderilmesi, imar mevzuatı ve planlara uygun hale getirilebilecek yapıların belli şartlarda hukukileştirilmesi olarak belirtilmiştir. Kanun, en temel ihtiyaçlardan biri olan barınma ihtiyacını dahi karşılayamayacak durumdaki dar gelirli vatandaşların mağduriyetini gidererek bu durumda olanlara aileleriyle birlikte barınma olanağı sağlamak için Hazine, belediye, il özel idaresi ve vakıf arazisi üzerine yapılan, barınma amacıyla ya da kısmen barınma, kısmen işyeri olarak kullanılan kaçak yapıları meşrulaştırmıştır.
Tapu tahsis belgesi, Medeni Kanunda tanımlanan tasarruf belgelerinden farklı olup mülkiyeti değil, hak sahipliğini belirlemektedir. Anılan belgenin tapuya dönüşünceye kadar işlevi ise içinde oturan dar gelirli ailenin barınma ihtiyacının karşılamak olduğundan, bu şekilde tasarruf edilen gecekondunun yıkılması ya da yıkılarak yeniden yapılması tahsisin iptali sonucunu doğurur ve ilgiliye tapu verilemez. Dolayısıyla tapu tahsis belgesi ile hak sahibi kabul edilenlerin tasarruf hakları Kanunun belirlediği amaçlar çerçevesinde kısıtlanmıştır.
Bu durumda; 2981 Sayılı Kanun'un amaçlarından olan, imar affına tabi gecekonduların zenginleşme aracı olmadığı, barınma amaçlı olarak kullanılması gerektiği hususu ile Kanunun yukarıda belirtilen 13. maddesinin ( d ) bendinde; daha önce gecekonduları yıkılanların bu Kanunun uygulanmasında hiçbir hak talep edemeyeceği hükmünün yer aldığı, bu maddedeki düzenlemenin gecekondunun yapı sahiplerince yıkılmasına ilişkin bir düzenleme olduğu açıktır.
2981 Sayılı Kanun uyarınca hak sahibi sayılıp kendisine arsa tahsis edilecek kişilerin; kendisinin, eşinin veya reşit olmayan çocuğunun belediye ve mücavir alan sınırı içinde ev yapmaya müsait arsaya sahip olmaması gerektiği açık olup, hak sahibi olabilmek için, tapu tahsis belgesinin düzenlendiği tarih itibariyle belgeye konu taşınmazın bulunduğu belediye mücavir alanında konut yapımına müsait taşınmazının bulunmaması gerekmektedir.
Dava, davacı adına düzenlenmiş tapu tahsis belgesine dayanılarak 2981 Sayılı Kanun kapsamında taşınmazın tapusunun tarafına verilmemesi işleminin iptali istemiyle açılmıştır.
Davacının, dosyadaki tapu örneğinden; tapu tahsis belgesine konu gecekondusu dışında Gebze İlçesi, Güzeller Mahallesinde tarla vasfında, 49 ada, 5 parsel sayılı taşınmazda 27/01/1977 tarihinden itibaren hisseli malik olduğu görülmektedir.
Aynı zamanda, davacının temyiz dilekçesinde ve davalı idarenin savunma ve temyize cevap dilekçelerinde davacıya ait gecekondunun yıkıldığı, yeni betonarme bina yapıldığı belirtilmekle birlikte, Gebze 5. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin E:2013/110 Sayılı dosyasına sunulan bilirkişi raporunda ise gecekondunun mevcut olduğu tespit edilmiştir.
Temyize konu Mahkeme kararında; davaya konu tapu tahsis belgesinin düzenlendiği tarih itibariyle, aynı belediye mücavir alanı içerisinde davacının konut yapımına müsait taşınmazının bulunması sebebiyle hak sahipliği sıfatı bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri uyarınca, davacının 2981 Sayılı Kanun kapsamında hak sahibi olabilmesi için, diğer hususların yanında, tapu tahsis belgesinin düzenlendiği tarih itibariyle belgeye konu taşınmazın bulunduğu belediye mücavir alanında konut yapımına müsait taşınmazının ( tarla vasıflı taşınmaz hak sahipliğine engel değil ) bulunmaması, aynı zamanda davacı tarafından ( idare tarafından yıkılmış olması hak sahipliğine engel değil ) gecekondunun yıkılmış olmaması gerekmektedir.
Bu durumda dosyada mevcut bilgi ve belgelere bakıldığında, davacının hissedarı olduğu tarla vasıflı 1977 edinim tarihli bir taşınmaza ilişkin bir tapu belgesi örneği ve gecekondunun yıkıldığına/yerinde olduğuna dair karşılıklı belgeler olduğu; uyuşmazlığın çözümü bakımından, tarla vasıflı taşınmazın tapu tahsis belgesinin düzenlendiği tarihte konut yapımına müsait bir taşınmaza dönüşüp dönüşmediği, ayrıca uyuşmazlığa konu gecekondunun yıkılıp yıkılmadığı, yıkıldı ise yıkan tarafın belirlenmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, İdare Mahkemesince, tarla vasıflı taşınmazın tapu tahsis belgesinin düzenlendiği tarih itibariyle konut yapımına müsait bir taşınmaza dönüşüp dönüşmediği, ayrıca gecekondunun yıkılıp yıkılmadığı, yıkıldı ise yıkan tarafın belirlenmesi için gerekli araştırma ve incelemenin yapılarak işin esası hakkında karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile verilen temyize konu kararda hukuki isabet bulunmamaktadır (Danıştay 6. Dairesi, 6.5.2020, 8898/3953).
