ALİ UYSAL
İNŞ. MÜHENDİSİ
Temel Nedir?
Yapının yüklerini, güvenli bir şekilde zemine aktaran yapı elemanıdır. Temeller, düşey taşıyıcılardan ( kolon, perde, çekirdek taşıyıcı duvar vb.) aldıkları yükleri daha geniş bir alana yayarlar. Betonarme temeller, sadece betonarme değil, çelik, ahşap gibi yapıların da temelleri olarak kullanılır.
Temel Çeşitleri Nelerdir?
Temeller, yükün büyüklüğüne, yükün geldiği düşey taşıyıcıya, zemin türüne ve taşıma gücüne bağlı olarak çeşitli şekillerde yapılabilir.
1) Yüzeysel Temeller
2) Derin Temeller
1) Yüzeysel Temeller:
Yapı yükünün, zemin yüzeyine yakın bir yerde güvenle taşınabildiği zeminlerde uygulanır. Kuru ve sulu zeminlerde uygulanabilir. Temel, kesinlikle zemin yüzeyine oturtulmamalı, mutlaka don seviyesi altına inilmelidir. Yüzeysel temelleri, kendi içinde
• Duvar altı temeli,
• Tekil temel,
• Sürekli temel,
• Radye temel,
olmak üzere dört gruba ayırabiliriz.
· Duvar Altı Temeli:
Kargir temel, beton temel, betonarme temel gibi türleri vardır.
· Tekil Temeller:
Her kolonun altına ayrı ayrı yapılan temellerdir. Münferit veya ayak temel de denir. Orta sertlikte zeminlerde ve bina ağırlığının daha az olduğu koşullarda uygulanabilir. Tekil temeller zemine, genelde kare veya dikdörtgen, nadir de olsa daire veya çokgen tabanlı sömeller ile oturtulurlar.
Tekil temele örnekler
Tekil Temelin Olumlu Tarafları;
• Ekonomik olması,
• Yapım kolaylığı,
• Statik çalışma biçiminin net olması,
Dikkat Edilecek Hususlar;
• Zemin, kolon altındaki temellerin birbirine çok yaklaşmadan boyutlandırılmasına imkân sağlayacak sağlamlıkta olmalıdır.
• Zeminde ve/veya yapı sisteminde, temellerde farklı çökmelere sebep olabilecek süreksizlikler olmamalı
• Eğer kolonların yakınlığı ya da kolona etkiyen yüklerin büyüklüğü nedeni ile tekil temeller birbirine girişiyorsa 2 kolon temeli ( birleşik-kombine temeller) kullanılır. Yapı kenarındaki kolon temeli, komşu arsa ya da bina sınırını ihlal edecek ise yine bu temel uygulanmalıdır.
· Sürekli Temeller:
Sürekli temeller, şerit temel veya mütemadi temel olarak da adlandırılır. Kendi içerisinde bir doğrultuda sürekli temel ve iki doğrultuda sürekli temel olmak üzere iki gruba ayrılır. Bir doğrultuda sürekli temel yine kendi içinde iki kolon temeli ( yukarıda bahsettiğim) ve ikiden fazla kolonlu sürekli temel olarak gruplandırılır.
Zeminin sağlam olduğu basit yığma binalarda, temel duvarları ya doğrudan temel tabanına ya da temel zemini üzerinde dökülen betonarme duvar altı sömeli ya da taştan yapılan taş sömeli üzerine oturur. Temel zeminin daha zayıf ve bina yükünün daha fazla olduğu yapılarda ise taşıyıcı temel duvarlarının altına, iskelet-karkas yapılarda da kolonların altına, kolon enkesitleri boyunca devam eden betonarme sürekli sömeller yapılır. Bu sömeller plak, kiriş ya da tablalı kiriş şeklinde inşaa edilebilir.
Radye Temeller
Radye jeneral olarak da bilinir. Dolgu zeminlerde, emniyet gerilmesinin düşük olduğu ya da fazla sıkışabilen zeminlerde, kolonların birbirine çok yakın olduğu durumlarda radye temel uygulanır. Bina zemini tamamen örten ve tersine çalışan bir döşeme üzerine oturtulur.
2) DERİN TEMELLER:
· Kazıklı Temel
Yapı yükü, zemine çakılan kazıklar kanalıyla, derinlerde bulunan sağlam zemine, kazık uçlarıyla(uç kazığı) ya da kazığın yan yüzeylerinin sürtünmesinden (sürtünme kazığı) yararlanarak aktarılır. Zemine belirli aralıklarla çakılan bu kazıklar birbirine, üst kısımlarına atılan bağ kirişleri ve ızgaralarla bağlanır.
TEMEL İZOLASYONU
Temel izolasyonu nedir, neden yapılır?
Her ne kadar günümüzde binaların dış yüzeyi göz kamaştırıyor olsa da en önemli nokta binanın temelinin sağlam olması ve temel izolasyonunun en uygun ve doğru şekilde yapılmış olmasıdır. Temel izolasyonu ile sadece zemini değil, yapının tamamını koruma altına alabilirsiniz. Temel su izolasyonu sayesinde binanın zeminin yanında binanın tamamını koruma altına alarak binanın ömrünü de uzatmış olursunuz.
Binanın oturacağı zemine ilk önce yalıtım yapılması gerekir. Temel İzolasyonu nedir sorusunun en doğru cevabı, binanın ömrünü uzatmak, yapıyı kimyasal maddelerden korumak, binayı kullanan kişilerin olumsuz şekilde etkilenmesini önlemektir. Bu yüzden temel izolasyonu binanın temelinin sağlam olması ileride istenmeyen problemlerin ortaya çıkmaması için gereklidir. Hatalı yapılan ya da eksik uygulanan temel izolasyonu, ileride maliyeti yüksek çözümler meydana getirir.
Temel Su İzolasyonu Malzemeleri Nelerdir?
• Polimer bitümlü örtüler
• Plastik/kauçuk esaslı sentetik örtüler
• Sürme esaslı su yalıtım malzemeleri
Temel su izolasyon çeşitleri bina temellerinde yapılacak su izolasyonu zemin rutubetine, basınçlı ve basınçsız suya karşı olmak üzere üç çeşittir. Bunun yanında bohçalama adı verilen ve bina temelini yeraltı suyu ya da sızan sulardan korumak için bohçalama yöntemi uygulanır. Bohçalama Yöntemi bitişik nizam binalarda isten bohçalama, ayrık nizam yapılarda ise dıştan bohçalama yapılarak uygulanır.
İnşaat bittikten sonra su izolasyonu;
• İnşaat bittikten sonra izolasyon yapılıp, yapılmadığının tespiti çok zordur.
* Temeller toprak altında kaldıklarından temeli etrafı eğer imkân varsa kazılarak bohçalama ile su izolasyonu yapılıp, yapılmadığı görülebilir.
* Sürme izolasyonunun tespiti imkansız gibidir.
* Temel su izolasyonu yapılmayan binalarda, sonradan temel su izolasyonu yapılması imkânsız gibidir.
* Ancak temelin ulaşılması mümkün olan bölgelerinde içten sürme izolasyon yapılabilir.
